با افزایش فیلترینگ به‌ویژه پس از فیلترینگ تلگرام و اخیراً نیز اینستاگرام، خریدوفروش «وی‌پی‌ان» به یک کسب‌وکار پررونق تبدیل شده است.البته در سال‌های اخیر صحبت‌هایی درباره گروه‌های ذی‌نفع خریدوفروش «وی‌پی‌ان» در محافل عمومی و فضای مجازی طرح میشود که به‌صورت رسمی تایید نشده است.به عقیده صدیقه ببران، استاد ارتباطات، فیلترینگ واتس‌آپ و اینستاگرام علاوه بر ضرر عظیم به کسب‌وکارها، مردم را به قانون‌گریزی سوق می‌دهد.بررسی‌ها نشان می‌دهد گسترش فیلترینگ، باعث رونق فروش «وی‌پی‌ان» در کشور شده و به‌نوعی که گفته میشود گردش مالی آن در سال بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان است. این عددی است که سپیده حبیبی، عضو انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی حدود یک سال پیش به ایرنا اعلام کرده بود که گردش مالی فروش(vpn) وی پی ان در ایران ماهانه ۵۰ میلیارد تومان و سالانه ۶۰۰ میلیارد تومان است. از سوی دیگر طبق گزارش تجارت الکترونیک سال گذشته، ۳ میلیارد و ۶۰ میلیون تراکنش به ارزش کلی ۱۲۳۷ هزار میلیارد تومان سهم کسب و کارهای اینترنتی دارای اینماد بوده است که با اختلال در اینترنت فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی، ارزشی معادل یک سوم کل بودجه دولت و شرکت‌های دولتی، در خطر جدی قرار گرفته است. کسب و کارهایی که ۶۰ درصدشان را جوانان توسعه داده‌اند. اگرچه شاه میرزایی، معاون وزیر صمت، سهم اینستاگرام در کسب و کارها را ناچیز می‌داند و بر این عقیده است که سهم اینستاگرام از کسب و کارهای اینترنتی کمتر از ۳ درصد است و عده‌ای آمارهای غلط از میزان کسب و کارهای تعطیل شده می‌دهند.
در بازار سیاه فیلتر شکن یا همان وی‌پی‌ان چه خبر است؟
با این وجود گویا قرار نیست فیلترینگ این دو شبکه اجتماعی به‌ویژه اینستاگرام برداشته شود تا جایی که هفته گذشته معاون وزیر ارتباطات نیز با اشاره به دردسر فیلترینگ اینستاگرام برای کسب‌وکارها تأکید کرد که اشتباه از سوی مردم بوده و نباید از ابتدا از ابزاری همچون اینستاگرام استفاده می‌کردند و مردم باید به هشدار مسئولان برای کوچ به پلتفرم‌های داخلی توجه می‌کردند.اما هنوز بسیاری از کسب‌وکارها به دلیل فعالیت و تلاشی که در این سال‌ها در این فضا برای توسعه کسب و کارشان کرده‌اند، برای ادامه حیات‌شان از vpn استفاده می‌کنند که این فضا موجب بازار سیاه خریدوفروش vpn شده است. مشاهدات خبرنگار ایسنا حکایت از قیمت بالای فیلترشکن در بازار دارد، اگرچه برخی سایت‌ها به‌صورت مجازی اکانت خود را یک، سه‌و یا شش ماهه و حتی یک‌ساله می‌فروشند، اما به گفته کاربران، قیمت‌ها نجومی و از حدود ۸۰ هزار تا بالای سه میلیون تومان است. کاربری از تجربه خرید فیلترشکن طی یک ماه گذشته به ایسنا، می‌گوید: پیش از فیلترینگ و ابتدای شهریورماه، قیمت شش ماهه فیلترشکن حدود ۹۰ هزار تومان بود که اکنون به بیش از ۲۰۰ هزار تومان رسیده است.
کاربری دیگری هم می‌گوید: قبلاً وی پی ان یک‌ماهه را ۲۰ هزار تومان می‌گرفتم، اما اکنون قیمت همان وی پی ان به ۸۰ هزار تومان رسیده که سرعت پایین و قطعی بالایی دارد.کاربر دیگری هم اضافه می‌کند: پیش‌ازاین جریانات قیمت بسته دو اکانته یک‌ماهه فیلترشکن حدود ۲۰۰ هزار تومان بود، اما امروز هر کسی یک قیمتی را می‌گوید و خریدار هم دارد.به نظر می‌رسد شرایط برای خرید فیلترشکن برای گوشی‌های آیفون سخت‌تر است، این گوشی‌ها به دلیل تحریم اپستور با قطعی مواجه است، یکی از کاربران دراین‌باره به ایسنا، می‌گوید: هزینه یک‌ساعته اتصال به وی پی ان تنها برای نصب برخی برنامه‌های این برند گوشی توسط یکی از مغازه‌های اصفهان در محدوده خیابان فردوسی ۵۰ هزار تومان است.
یکی از فروشندگان موبایل در اصفهان نیز دراین‌باره به ایسنا، می‌گوید: اعتباری به فیلترشکن‌های پولی هم نیست. یکی از مشتریان ما حدود سه و نیم میلیون تومان اکانت یک‌ساله فیلترشکن خریداری کرده بود، اما اکنون این وی پی ان کار نمی‌کند و با توجه به غیرمجاز بودن خرید و فروش آن، قابل پیگیری نیست.یکی دیگر از فروشندگان فعال حوزه موبایل در اصفهان نیز به ایسنا توضیح می‌دهد: امروز بیشتر افرادی که ناچار به خرید فیلترشکن می‌روند معمولا برای پیج‌های کاری و مراودات اقتصادی خود هزینه می‌کنند و معتقدم که آی‌پی‌های خریداری شده مشخص است و معمولاً این شرکت‌ها در پایتخت اقدام به فروش غیرقانونی وی پی ان می‌کنند که این فیلترشکن‌ها چند روز کار می‌کند و بعد از چند روز از کار می‌افتد.او البته تأکید می‌کند: هیچ شرکت و مغازه‌ای به‌صورت رسمی اقدام به فروش وی پی ان نمی‌کند و خرید و فروش آن غیرقانونی است و البته هیچ مغازه‌ای بهطور رسمی اقدام به فروش فیلترشکن نمی‌کند، اما هیچ مغازه‌داری از این منبع درآمد ناراضی نیست. البته افرادی به دلیل کار و حواله‌های خارجی حاضرند هزینه زیادی برای خرید فیلترشکن کنند، چرا که مثلاً اگر نتوانند حواله‌های خود را برای دبی ارسال کنند، روزانه مبلغ بالایی ضرر می‌کنند.
او اضافه می‌کند: با این وجود ممکن است با هزینه بالایی یک فیلترشکن شش ماهه را خریداری کنیم، اما بعد از ۲۰ روز قطع شود و با توجه به غیرقانونی آن، نمی‌توانند به هیچ مرجع قانونی شکایت کنند.قیمت فیلترشکن در بازار متفاوت است و به دلیل غیرمجاز بودن استفاده از آن، هیچ ابزار نظارتی بر آن وجود ندارد و حتی اتحادیه و نهادهای مختلف منکر فروش آن می‌شوند.چند روز پیش نیز وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیئت دولت اعلام کرد که استفاده و فروش فیلترشکن‌ها غیرمجاز است، ولی جرم‌انگاری نشده است؛ مردم تا آنجایی که می‌توانند از فیلترشکن‌ها استفاده نکنند.
عیسی زارع‌پور درباره محدودیت شبکه‌های اجتماعی و اینکه آیا فروش فیلترشکن مجاز است یا خیر گفت: همانطور که بارها کارشناسان اعلام کردند استفاده از ابزارهای موسوم به فیلترشکن حتماً آسیب‌پذیری جدی برای دستگاه‌ها و گوشی‌ها و لپ‌تاپ‌ها و رایانه اینگونه ادوات دارد، زیرا راه رخنه هکرها را به گوشی‌های مردم تسهیل می‌کند؛ به‌عنوان کارشناس توصیه این است مردم تا جایی که می‌توانند، از این ابزارها استفاده نکنند.
رکود کسب و کارهای مجازی با فیلترینگ
اگرچه رئیس اتحادیه فروشندگان موبایل در اصفهان از فروش vpn در مغازه‌های موبایل‌فروشی اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و به ایسنا می‌گوید که این موضوع را باید بررسی کنم، اما نایب‌رئیس اتحادیه فروشندگان موبایل در اصفهان، در توضیح فروش فیلترشکن در مغازه‌های موبایل فروشی به ایسنا، می‌گوید: در اصل فیلترشکن غیرمجاز است و اینکه واحدهای صنفی اقدامی برای فروش فیلترشکن کند قابل‌قبول نیست، البته برخی فروشگاه‌ها به مشتریان شخصی خود کمک می‌کنند، اما آنها اقدام به فروش گسترده VPN نمی‌کنند و اینکه برخی واحدها در این رابطه تبلیغات گسترده می‌کنند، آنها مجاز و دارای پروانه کسب نیستند.
برنا اسلامی تاکید می‌کند: دولت و وزارت ارتباطات وظیفه دارد تا راهکاری پیش روی کسب‌وکارها بگذارد، چراکه امروز تمام کسب‌وکارهای مجازی به دلیل اینترنت ملی بهطور کامل خوابیده‌اند. پیش‌ازاین نیز شاهد رکود در بازار بودیم، اما اکنون بسته شدن اینترنت بین‌المللی و فیلترینگ فضای مجازی این دسته از کسب‌وکارها را دچار رکود کرده است.
نظارتی بر خریدوفروش فیلترشکن نیست
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان اصفهان نیز درباره بازار داغ فیلترشکن به ایسنا، توضیح می‌دهد: اولاً هیچ نظارتی بر خریدوفروش فیلترشکن نیست و دوم اینکه اگر نظارت باشد، اصلاً محدودیتی ایجاد نمی‌کردند و عملاً فیلترشکن‌های موجود، دور زدن محدودیت‌های اینترنت است، بنابراین غیرمنطقی است و تا نظارتی بر بازار آن باشد، پس امروز در این شرایط هر فردی با هر قیمتی پول می‌دهد تا فیلترشکن خریداری کند.
کاظم آیت‌الهی البته به خطرات فیلترشکن اشاره می‌کند و می‌گوید: استفاده از فیلترشکن موجب از بین رفتن حریم خصوصی افراد و سوءاستفاده از اطلاعات گوشی‌های افراد میشود.
وی گفت: امروز از هر روش، سایت و مغازه‌ای به افراد فیلترشکن فروخته میشود و از سوی دیگر بسیاری از مردم فیلترشکن‌های مجانی و رایگانی استفاده می‌کنند، اما امروز به دلیل محدودیت‌های اینترنت، حریم خصوصی مردم دچار مخاطره خواهد شد و عملاً این محدودیت بلا اثر است، از سوی دیگر با استفاده از فیلترشکن هزینه زمانی، مالی و خطر از دست رفتن حریم خصوصی به تک‌تک کاربران تحمیل میشود.
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان اصفهان توضیح می‌دهد: وقتی کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند، اجازه می‌دهند که به یک محل غیرمستقیم متصل شوند و از آن نقطه به سایت‌هایی که اعمال محدودیت شده، متصل می‌شوند، بنابراین آن سرور نامشخص به تمام دیتای کاربران دسترسی پیدا می‌کند و کافی است حفره‌ای در آن فیلترشکن ایجاد شده باشد تا اطلاعات آنها برداشته شود. فیلترشکن‌ها از کانال‌های مختلف وارد بازار میشود و بعضاً هیچ نظارتی بر آن نیست.
اگرنظارتی بر فیلترشکن باشد، موضوع را قانونی کرده‌ایم!
رئیس شورای انتظامی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان اصفهان نیز درباره بازار سیاه فروش فیلترشکن به ایسنا، می‌گوید: به‌طورقطع نظارتی بر بازار فیلترشکن نیست، چراکه اگر نظارت باشد قطعاً این موضوع را قانونی کرده‌ایم، پس عملاً استفاده از فیلترشکن یک مسیر غیرقانونی است.
محمد اطرج توضیح می‌دهد: حاکمیت برای حفظ امنیت ملی به دلیل برخی مسائل امنیتی دسترسی به یک‌سری مسیرهای جابجایی داده‌ها را مسدود می‌کند، از سوی دیگر در این فضا بسیاری از کاربران برای استفاده از این مسیرها اقدام به خرید فیلترشکن می‌کنند.
وی با بیان اینکه نه میشود فیلترشکن را قانونی کنیم و نه می‌توانیم آن را رد کنیم، بنابراین اگر بخواهیم فیلترشکن را قانونی کنیم، همانند باز گذاشتن این مسیر است، پیشنهاد می‌دهد: باید دید آیا می‌توان فیلترشکن‌های رسمی را حداقل از آی‌پی‌های قابل رصد تعریف کنیم.
رئیس شورای انتظامی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان اصفهان با بیان اینکه از محدودیت‌های اینترنت همانند آبان ۹۸، کسب‌وکارهای بسیاری آسیب دیده‌اند، می‌گوید: طی یک بررسی در استان علاوه بر کسب‌وکارهای مجازی، کسب‌وکارهای دیگر نیز دچار آسیب می‌شوند، اگرچه بیشترین آسیب را کسب‌وکارهای آی تی دیده‌اند، ولی کسب‌وکارهای دیگر نیز عملاً ناچار به تعطیلی شده‌اند منتها در آن سال پیشنهادی داده شد تا کسب‌وکارهای مجازی را بر روی شبکه ملی اطلاعات بیاوریم، چراکه در بدترین حالات تمام سایت‌ها IR باز می‌شوند.
وی بر این عقیده است که در استفاده از فیلترشکن‌های متعدد امنیت گوشی‌ها از بین می‌رود به‌خصوص فیلترشکن‌های رایگان و به‌طورقطع این فیلترشکن‌ها به اطلاعات گوشی افراد دسترسی پیدا می‌کند، اما فیلترشکن‌های پولی به‌طورقطع امنیت بیشتری دارند، اما امروز عمده VPNهای رایگان گوشی‌ها را ویروسی می‌کنند.
اطرج با بیان اینکه برای رصد فضای مجازی متولی مشخصی نداریم و باید در کنار محدودیت‌هایی که در فضای مجازی ایجاد می‌کنیم به کسب‌وکارهای مجازی ابزار فعالیت بدهیم، معتقد است که در این شرایط اگر فردی قصد خرید فیلترشکن داشت می‌داند از چه کسی و تحت چه نظارتی خرید کند و اگر تخلفی صورت گرفت، به کجا مراجعه کند.
