شرط اصلی پذیرش نماز، اطاعت از خودِ نماز است! یعنی چی؟
به گزارش ایران اندیش؛ طبق روایتی مشهور، شرط پذیرش همۀ اعمال، قبولی نماز است. حالا سؤال این است: شرط پذیرش خود نماز چیست؟
اکثراً این روایت مشهور را از امام باقر علیه‌السلام شنیده‌ایم که فرموده‌اند: «إنّ أوَّلَ ما یُحاسَبُ بهِ العَبدُ الصَّلاةُ فإن قُبِلَت قُبِلَ ما سِواها» یعنی: نخستین چیزى كه بنده براى آن حسابرسى مى شود نماز است؛ اگر پذیرفته شد سایر اعمالش هم پذیرفته مى شود .(1)
حالا سوال اساسی این است که اگر پذیرش همۀ اعمال، مشروط به پذیرش نماز است. شرط پذیرش خود نماز چیست؟
نماز اگر مطابق با آداب باشد (نماز مقبول)، فرد را از حرام‌خواری، تردامنی، چشم‌چرانی، اختلاس، تجسس، نیش زبان و… باز می‌دارد. این، بهترین ملاک برای این است که بفهمیم آیا نمازمان مقبول واقع شده است یا نه؟
معنای حدیث و یک انگارۀ نادرست
ابتدا باید تصور غلطی که از این روایت در ذهن و زبان برخی از عوام وجود دارد را اصلاح کنیم. برخی گمان می‌کنند اگر کسی نمازش مقبول واقع نشد، مثل کسی است که نماز به جا نیاورده و در قیامت عذاب خواهد شد.
این تصور نادرست است چون معنای قبولی نماز چیزی بیش از اقامۀ نماز طبق آداب نیست که در این صورت، نام فرد در صحیفه نمازگزاران ثبت می‌شود و استحقاق پاداش پیدا می‌کند. بنابراین اگر نماز پذیرفته نشد، نمازگزار به عنوان تارک نماز شمرده نمی‌شود که مشمول عذاب گردد چون او نماز را صحیح خوانده (از جهت احکام فقهی) ولو مقبول نیست (چون اقامه نکرده). همین اندازه کفایت می‌کند که در دنیا تکلیف از او ساقط شود (یعنی نیاز به اعاده یا قضای نماز ندارد) کما اینکه در آخرت هم چوب نخواهد خورد اما از ثواب مصلین (نمازگزاران) محروم است.
شرط اصلی قبولی نماز
حالا برویم سر اصل مطلب. و آن اینکه شرط اصلی پذیرش نماز، اطاعت از خودِ نماز است! یعنی چی؟
این حدیث نبوی را ببینید:
«لا صَلوةَ لِمَنْ لَم یُطعِ الصَّلوةَ و طاعةُ الصَّلوةِ أَن ینتهى عَن الفَحشاءِ و المُنكرِ؛» یعنی: «کسی که از نماز اطاعت نکند، نماز واقعی را به جا نیاورده است. اطاعت از نماز این است که از منکرات و زشتی‌ها دوری کند.» (2).
طبق حدیث یادشده، نماز در زندگی افراد حکم كارفرما را دارد و ما نمازگزاران، کارگزارانی هستیم که باید به حکم این کارفرما، تن دهیم. نماز، اگر مطابق با آداب باشد (نماز مقبول)، فرد را از حرام‌خواری، تردامنی، چشم‌چرانی، اختلاس، تجسس، نیش زبان و… باز می‌دارد. این، بهترین ملاک برای این است که بفهمیم آیا نمازمان مقبول واقع شده است یا نه؟
نمازی قبول است که باطن‌دار باشد. چون نماز ظاهری دارد و باطنی. ظاهر نماز، همین احکام ظاهری شرعی است که طبق رسائل فقهی باید به صورت صحیح صورت بگیرد. اما باطن نماز، پاسداشت آدابی است که نه در رسائل فقهی بلکه در کتاب‌های اخلاقی آمده است. آدابی همچون: حضور قلب، تقوا و خویشتنداری، پذیرش ولایت امامان، توجه به معانی اذکار و مانند آن. نمازی که بر وفق این آداب، گزارده شود، مقبول خواهد بود و مطابق وعده الهی، سند ورود به بهشت است ان‌شاءالله.
پی‌نوشت‌ها:
1. الكافی : ج 3 ص 268 ح 4 ، تهذیب الأحكام : ج 2 ص 239 ح 946 كلاهما عن أبی بصیر ، كتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 208 ح 626 عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 7 ص 267 ح 33 .
2. مجمع البیان، ج 8، ص 285
منبع : تبیان
