حتما در اطراف خود زنان و مردان زیادی را دیدهاید که از درد زانو شکایت دارند و هنگام بالا رفتن از پلهها مدام ناله میکنند. این بیماران عمدتا آرتروز دارند.
بیماری آرتروز یکی از شایعترین مشکلات مفاصل در بین خانمهای ایرانی است که البته بیشتر در سنین بالا بروز میکند.
برای آشنایی هرچه بیشتر با این مشکل و راهحلهای آن پای صحبتهای دکتر شهرام صادقی، متخصص طب فیزیکی نشستیم.
آقای دکتر ابتدا بفرمایید آرتروز چیست و چه بخشهایی از بدن را درگیر میکند؟
آرتروز یا استئوآرتریت شایعترین بیماری از گروه التهاب مفاصل است. در این بیماری غضروف مفصل صدمه دیده و کمکم از بین میرود.
آرتروز ممکن است هر مفصلی را درگیر کند، اما مفاصل بزرگ که وزن بدن را تحمل میکنند، مثل مفاصل زانو و ران و ستون فقرات بیشتر در معرض ابتلا هستند.
اصلیترین علایم این بیماری چیست؟
آرتروز علایم زیادی دارد، ولی 3 علامت آن شایعتر و مشخصتر هستند:
اول خشکی مفصل پس از استراحت است، به این معنی که گاهی اوقات وقتی مفصل بهمدت طولانی بیحرکت بماند ، هنگام انجام فعالیت درد خواهد داشت. شاید دیده باشید که بیماران مبتلا به آرتروز زانو، صبحها که از خواب بیدار میشوند به سختی راه میروند، اما بعد از مدتی کمکم راه رفتن آنها به حالت عادی بازمیگردد. خشکی مفاصل بعد از یک دوره طولانی عدمفعالیت بسیار شایع است، ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول میکشد.
دومین علامت کاهش انعطاف پذیری است؛ بههمین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمیتوانند بهراحتی مفاصل خود را خم و راست کنند.علامت سوم هم درد مفصل است.
توصیه میشود کسانی که بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند، حتما به پزشک مراجعه کنند.
چه اتفاقی میافتد که کسی به آرتروز مبتلا میشود؟
ببینید علت ایجاد این بیماری هنوز بهطور واضح شناخته نشده است، ولی چند عامل وجود دارند که میتواند زمینهساز ابتلا به آرتروز باشند.
یکی سن بالاست که این بیماری معمولا در افراد بالای 40 سال دیده میشود. دوم جنس فرد است، چون آرتروز در خانمها بیشتر از آقایان بروز میکند، ولی دلیل آن هنوز بهدرستی مشخص نشده است. مورد بعدی ناهنجاریهای مادرزادی استخوانی و یا صدمه به مفصل است. آرتروز در ورزشکاران حرفهای مثل فوتبالیستها که مدام در معرض ضربه خوردن هستند، بسیار شایع است. صدمات غیرورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا میکند.
آیا چاقی هم در ابتلا به آرتروز تأثیر دارد؟
به نکته خوبی اشاره کردید. چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش میدهد. بهطور کلی هر چقدر وزن بالاتر باشد، مفاصل بزرگ (مثل زانوها) باید بار و فشار بیشتری را تحمل کنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر میشود. چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دستها را هم افزایش میدهد.
این بیماری چه عوارضی دارد؟
متأسفانه این بیماری با گذشت زمان بدتر میشود و هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده است، اما با کمک برخی روشهای درمانی میتوان درد ناشی از این بیماری را کاهش داد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.
حدود یک سوم از بیماران مبتلا به آرتروز ممکن است دچار ناتوانیهای شدیدی شوند.
گاهی درد و ناراحتی مفصل آنقدر شدید میشود که بیمار نمیتواند از آن مفصل استفاده کند.
به روشهایی برای کاهش درد و مشکل بیمار اشاره کردید. این روشها شامل چه مواردی هستند؟
در موارد بسیار شدید آرتروز، جراحی تعویض مفصل توصیه میشود، اما قبل از جراحی معمولا روشهای مختلفی پیشنهاد میشود که تا حد امکان کار به جراحی نکشد که یکی از آنها استراحت دادن به مفصل دردناک است. بیمار باید در هر ساعت، دست کم ده دقیقه به مفصل خود استراحت دهد و سعی کند تا حد امکان فعالیتهای بدنی خود را طوری تنظیم کند که مفصل دردناک، کمتر فعال باشد.
روش دیگر ورزش کردن است که باید حتما با نظارت و اجازه پزشک انجام شود تا مشکل مفصل را تشدید نکند یا باعث بروز درد جدیدی نشود. ورزشهای سبک و مفرح مثل پیادهروی و شنا بیشتر توصیه میشوند. با ورزش کردن، عضلات اطراف مفاصل تقویت شده و ثبات مفصل افزایش پیدا میکند. البته ورزش کردن نباید باعث بروز درد در مفصل شود و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، فورا باید ورزش را متوقف کرد.
در افرادی که اضافه وزن دارند کم کردن وزن باید حتما مدنظر قرار گیرد. البته رژیم گرفتن و ورزش کردن برای کاهش وزن باید تحت نظر پزشک انجام شود.
برای کاهش درد ناشی از آرتروز میتوان از کیسه یخ نیز استفاده کرد.
در اغلب موارد پزشک برای بیمار داروهای ضددرد و ضدالتهاب تجویز میکند که در کاهش درد مفصل مؤثر است.
کمی هم درباره روشهای جراحی برای درمان آرتروز توضیح دهید.
ببینید این روشها از پاکسازی فضای مفصلی تا تعویض کامل مفصل متفاوت هستند و جراح بر حسب شدت بیماری، از یکی از این روشها استفاده میکند.
بیماران توجه داشته باشند که جراحی زمانی توصیه میشود که روش های درمانی دیگر (که به تعدادی از آنها اشاره شد) مؤثر واقع نشده باشند و بیمار قادر به انجام فعالیتهای عادی و روزمره خود نباشد.
برای بیماران مبتلا به آرتروز چه توصیههایی دارید؟
مهمترین نکته برای بیماران مبتلا به آرتروز بهکارگیری روشهایی است که باعث کاهش درد و ناراحتیشان شود. مثل تمام بیماریهای دیگر، داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سالم مفید خواهد بود. بیمار باید به حد کافی مواد مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا تامین کند، چون اگر تغذیه نامناسب باشد، بدن ضعیف میشود و به تبع آن مقابله با بیماری دشوارتر میشود.
اگر پزشک برای شما داروی ضددرد تجویز کرد، حتما سروقت آنرا بخورید، چون اگر درد شروع شود و بعد شما مسکن مصرف کنید، درد دیرتر و سختتر کنترل میشود، اما مصرف مرتب و طبق دستور پزشک باعث میشود شدت حملات درد کاهش یابد.
سعی کنید از مفصل بیمار خود کمتر کار بکشید، مثلا اگر مفاصل انگشتان یک خانم مشکل دارد، بهتر است از کیفی استفاده کند که روی شانه میافتد نه کیفی که باید دائما در دست گرفته شود. اگر دست شما مشکل دارد، سعی کنید برای برداشتن اجسام از دست سالم خود بیشتر استفاده کنید تا فشار کمتری روی مفصل دردناک وارد شود. بیمارانی که در مفصل زانو یا ران دچار مشکل هستند بهتر است در صورت صلاحدید پزشک، از عصا موقع راه رفتن استفاده کنند.
سعی کنید بدنتان در هنگام راه رفتن یا نشستن، در وضعیت صحیحی قرار داشته باشد.
آب درمانی، هم بهعنوان ورزش و هم بهعنوان عاملی جهت تصحیح وضعیت ایستادن و راه رفتن میتواند به شما کمک کند.
