کبد عضوی است که تنها در مهرهداران یافت شده و به سمزدایی متابولیتهای مختلف پرداخته و پروتئینها و مواد بیوشیمیایی لازم جهت گوارش و رشد را تولید مینماید.
سرطان کبد سومین علت مرگ ناشی از سرطان در سراسر جهان است. در سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از ۸۳۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند که تنها در ایالات متحده تقریبا ۳۰ هزار بیمار مبتلا به سرطان کبد فوت کردهاند.
در ادامه به برخی از مواد غذایی که برای کبد مفید هستند و برخی دیگر نیز که برای این عضو بدن مفید نیستند، خواهیم پرداخت.
* بلغور جو دوسر
غذای حاوی فیبر زیاد میتواند به عملکرد کبد شما کمک کند. بلغور جو دوسر را امتحان کنید. تحقیقات نشان میدهد که بلغور جو دوسر میتواند به شما کمک کند تا مقدار اضافی چربی شکم را از بین ببرید که راه خوبی برای دور نگه داشتن بیماریهای کبدی است.
* از مصرف غذاهای چرب دوری کنید
سیب زمینی سرخ کرده و همبرگر انتخاب مناسبی برای حفظ سلامت کبد شما نیستند. اگر غذاهایی که سرشار از چربیهای اشباع شده هستند، زیاد بخورید، کار کبد شما سختتر میشود. با گذشت زمان، این وضعیت ممکن است منجر به التهاب شود که به نوبه خود میتواند باعث ایجاد زخم در کبد شود که به عنوان سیروز شناخته میشود؛ بنابراین سعی کنید غذاهای چرب مصرف نکنید.
* کلم بروکلی
اگر میخواهید کبد خود را سالم نگه دارید، مقدار زیادی سبزیجات به رژیم غذایی خود اضافه کنید. کلم بروکلی میتواند بخشی از این استراتژی باشد. برخی مطالعات نشان میدهد که این سبزی میتواند از شما در برابر بیماری کبد چرب غیر الکلی محافظت کند. کلم بروکلی را میتوانید به روشهای مختلف از جمله پختن و ریختن در سالاد مصرف کنید.
* قهوه
اگر نمیتوانید بدون نوشیدن قهوه روز را پشت سر بگذارید، خوشحال خواهید شد که بشنوید که ممکن است این نوشیدنی فوایدی برای کبد شما داشته باشد. مطالعات نشان میدهد که نوشیدن دو تا سه فنجان قهوه در روز میتواند کبد شما را از آسیبهای ناشی از رژیم غذایی ناسالم محافظت کند. همچنین برخی تحقیقات نشان میدهد که ممکن است نوشیدن قهوه خطر ابتلا به سرطان کبد را نیز کاهش دهد.
* مصرف شکر را کاهش دهید
مصرف بیش از حد مواد شیرین میتواند به کبد شما آسیب برساند به این دلیل که بخشی از کار کبد تبدیل قند به چربی است. اگر در مصرف قند و شکر زیاده روی کنید، کبد شما بیش از حد چربی میسازد. در دراز مدت، ممکن است به شرایطی مانند بیماری کبد چرب مبتلا شوید. برای داشتن کبدی سالم تنها هر از چندگاهی قند و شکر مصرف کنید.
* چای سبز
چای سبز مملو از نوعی آنتی اکسیدان به نام «کاتچین» است. تحقیقات نشان میدهد که ممکن است در برابر برخی از انواع سرطان از جمله سرطان کبد از ما محافظت کند. اگر خودتان چای دم کنید و آن را گرم بنوشید، کاتچین بیشتری دریافت خواهید کرد.
* آب
یکی از بهترین کارهایی که میتوانید برای کبد خود انجام دهید، حفظ وزن مناسب است. به نوشیدن آب به جای نوشیدنیهای شیرین شده مانند نوشابههای گازدار عادت کنید. همچنین با این کار کالری دریافتی خود را نیز کاهش خواهید داد.
* بادام
آجیل – به ویژه بادام – منابع خوبی از ویتامین E هستند، ماده مغذی که تحقیقات نشان میدهد ممکن است به محافظت در برابر بیماری کبد چرب کمک کند. بادام برای قلب شما نیز مفید است، پس دفعه بعد که تمایل به خوردن میان وعده دارید، یک مشت بادام بخورید.
* اسفناج
سبزیهای برگ دار دارای آنتی اکسیدانی قوی به نام «گلوتاتیون» هستند که میتواند به عملکرد درست کبد شما کمک کند. اسفناج را میتوان به صورت پخته در غذاها یا در سالاد استفاده کرد.
* بلوبری
آنها دارای مواد مغذی به نام «پلی فنل» هستند که ممکن است به محافظت از شما در برابر بیماری کبد چرب غیرالکلی کمک کند که اغلب با چاقی و کلسترول بالا همراه است. اگر بلوبری مورد علاقه شما نیست، دیگر غذاهای غنی از پلی فنل عبارتند از شکلات تلخ، زیتون و آلو.
* الکل مصرف نکنید
نوشیدن الکل میتواند کبد شما را بیمار کند. با گذشت زمان میتواند منجر به سیروز کبدی نیز شود.
* گیاهان و ادویه جات
آیا میخواهید همزمان از کبد و قلب خود محافظت کنید؟ گیاهان طبیعی و قابل مصرف از جمله رزماری منبع خوبی از پلی فنلهای سالم هستند. همچنین برخی از ادویه جات از جمله دارچین نیز در این زمینه مفید هستند.
* مصرف غذاهای بسته بندی شده را محدود کنید
مشکل چیپس و محصولات پخته شده این است که معمولاً مملو از شکر، نمک و چربی هستند. تغییر رژیم غذایی با کمی برنامه ریزی میسر است.
گاهی اوقات آسیب کبدی یا حتی نارسایی کبد و علائم مرتبط با آن حاد هستند یا بهسرعت ظاهر میشوند. این عارضه ممکن است در صورت مصرف بیش از حد استامینوفن یا سایر داروها اتفاق بیفتد. مکملهای گیاهی، ویروسها و بیماریهای خودایمنی نیز میتوانند باعث این امر شوند. اما بیشتر اوقات بیماریهای کبدی و نارسایی کبد مزمن هستند و بهتدریج رخ میدهند، زیرا کبد بهآرامی در طول زمان آسیب میبیند.
علائم اولیه بیماری کبدی عبارتند از: شکم درد، عدم احساس گرسنگی، خستگی یا کمبود انرژی و اسهال. اما بعضی مواقع علائم دیگری در بدن ظاهر میشوند که شاید ندانید دلیل آنها مشکلات کبدی است. با مشاهده هر کدام از علائم زیر باید برای بررسی عملکرد کبد به پزشک مراجعه کنید.
* زردی پوست یا چشم (یرقان)
همانطور که کبد آسیب بیشتری میبیند، علائم دیگری به غیر از علائم اولیه بیماری کبدی ظاهر میشوند. ممکن است پوست شما همراه با سفیدی چشم، زرد بهنظر برسد. پزشکان به این عارضه یرقان میگویند. یرقان ناشی از بالارفتن بیلیروبین خون است.
* خارش پوست
خارش پوست ناشی از بیماری کبدی زمانی اتفاق میافتد که شما حتی راش یا چیز دیگری روی پوست خود نداشته باشید. خارش میتواند انجام کارهایی مانند خواب را سخت کند و در صورت خاراندن پوست هم برطرف نشود.
* آبآوردن شکم (آسیت)
آسیت عارضهای است که در آن مایعات در فضای داخل شکم جمع میشود. این عارضه دلایل گوناگونی از جمله بیماریهای کبدی مانند سیروز کبدی و سرطانهای دستگاه گوارش و نیز مسدودشدن سیاهرگ کبدی دارد. در مبتلایان به آسیت، شکم بسیار بزرگ شده و به ناف فشار میآورد. گاهی آسیت عفونی میشود و نیاز به آنتیبیوتیک دارد. گاهی اوقات هم آسیت نیاز به جراحی دارد.
* تورم مچ پا
در برخی از افراد مبتلا به آسیت، پاها و مچ پاها نیز متورم میشوند و مایعات در آنها تجمع مییابد. مصرف نمک کمتر یا مصرف داروهایی که باعث ادرار بیشتر شما میشود، به رفع این عارضه در پاها کمک میکند.
* مدفوع کمرنگ و ادرار تیره
عملکرد سالم کبد، علت رنگ قهوهای مدفوع است. این رنگ از نمکهای صفراوی ساختهشده توسط کبد میآید. اگر کبد بهطور طبیعی عمل نکند، مدفوع کمرنگ بهنظر میرسد. مدفوع کمرنگ اغلب همراه با پوست زرد (یرقان) است. بیلیروبین اضافی که پوست شما را زرد نشان میدهد نیز میتواند ادرار را بهطور غیرمعمول تیره کند.
* خستگی و سردرگمی
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد از خستگی طولانیمدت رنج میبرند. این امر ممکن است بهدلیل تجمع سموم باشد، زیرا کبد آنطور که باید آنها را پاک نمیکند. تجمع سموم در بدن و جریان خون نیز میتواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد؛ بنابراین ممکن است گیج شوید یا به سختی تمرکز کنید.
* کبودی پوست
در حالی که افراد مبتلا به بیماری پیشرفته کبدی مستعد خونریزی هستند، احتمال لختهشدن خون و کبودی پوست نیز در آنها بیشتر است.
