رازیانه گیاهی است علفی دو یا چند ساله به ارتفاع تا ۲ متر و دارای برگهایی با بریدگیهای زیاد، بطوریکه به صورت نخی شکل در آمده اند.
گلها دارای رنگ زرد و به صورت چتر مرکب قرار گرفته اند. میوههای رازیانه کوچک و به طول تا ۱۲ و عرض تا ۴ میلی متر هستند. همهی قسمتهای گیاه معطر است. قسمت مورد استفادهی گیاه اکثرا میوه است، ولی از ریشه و برگ آن نیز استفاده به عمل میآید. محل رویش گیاه در ایران: گرگان، مازندران، گیلان، آذربایجان، کردستان، کرمان و خراسان است
تاریخچه:
در یونان بر طبق افسانه ها، دانش را شبیه زغالی سوزان میدانستند که در ساقهای از رازیانه محصور شده است؛ و تمدنهای کهن مصر، هند، چین، و یونان این گیاه دارویی را میشناختند. در قرون وسطی، این گیاه بسیار مصرف میشد. ثروتمندان دانهی رازیانه را به ماهی و غذاهای گیاهی خود اضافه میکردند و فقرا به عنوان بازدارندهی اشتها برای اعیاد مذهبی آن را نگه میداشتند. تمام قسمتهای گیاه برای چاشنی، و ساقههای آن به صورت سبزی مصرف میشده است. دانهی رازیانه در طب سنتی به عنوان ضد نفخ معروف است. رازیانه به عنوان طعم دهنده در شکلات، لیکورها، دارو و غذا و به ویژه در نان شیرینی، ترشیهای شیرین و ماهی مصرف میشود. روغن رازیانه برای مراقبت از سبزی جات و میوههای انبار شده در برابر نفوذ قارچهای بیماری زا به کار میرود. زنبورداران، این گیاه را برای تولید عسل میکارند. بهداشتیها، مصرف آن را به عنوان پادزهری برای گیاهان سمی، قارچها، مارگزیدگی توصیه میکنند. هم چنین برای درمان ورم معده و روده، سوء هاضمه به کار میرود، افزون بر آن به عنوان شیر افزا، خلط آورو قاعده آور، موثر شمرده میشود. چای حاصل از دانههای خرد شدهی رازیانه برای شست و شوی چشم مصرف شده است و برطبق شواهد، رازیانهی پودر شده، کک را از لانهی سگ و طویله دور میکند.
فر آوردههای گیاهی:
این فراوردهها به صورت تی بگ حاوی ۲ گرم پودر میوه، شربت یا قطرههای ضد سرفه، خلط آور، مقوی معده وضد نفخ به خصوص جهت کودکان وجود دارد. هم چنین محصولاتی نظیر دراژه، شربتهای شیرین و آب میوهها از آن تهیه و عرضه شده اند.
عوارض جانبی:
مصرف رازیانه در حد دارویی دارای عارضه نیست. ولی مصرف بیش از حد آن ممکن است باعث استفراغ و یا حساسیت فوری گردد. هم چنین مصرف آن در زنان باردارتوصیه نمیشود و در افرادی که سرطان وابسته به استروژن دارند نیز نباید مصرف شود
طریقه و میزان مصرف:
از ۱ تا ۷ گرم میوهی خشک رازیانه در روز توصیه شده است. برای مصرف باید میزان مذکور را با آسیاب پودر نموده و به طور مستقیم با غذاها و یا بر روی آن یک لیوان آب جوش ریخته، ۱۵ دقیقه صبر نمود و ÷س از صاف کردن، محصول آن را میل کرد.
مهمترین اثرات گزارش شده رازیانه:
ضددرد، ضد باکتری، ضد آندروژن، ضد ورم، ضد سم، ضد نفخ، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضد سرفه، افزایش دهندهی میل جنسی، مقوی قلب، هضم کننده، معرق، ادرار آور، خلط آور، قارچ کش، استروژنیک، محرک معده، افزایش دهندهی شیر، مسهل، مقوی معده، کرم کش و نارکوتیک