هپاتیت C، یک بیماری ویروسی است که کبد را درگیر کرده و وظایف مهم آن را که شامل دفع سموم، ساخت پروتئین‌های حیاتی، تنظیم مصرف قند خون، سوخت‌وساز چربی‌ها و ساخت برخی هورمون‌های ضروری است، مختل می‌کند. در بیماری هپاتیت C، بافت طبیعی کبد به تدریج تخریب شده و نهایتا پس از ۱۰ تا ۳۰ سال، به سیروز (فرسودگی) کبد می‌انجامد. افراد مبتلا به سیروز کبدی در صورت عدم درمان، در مواردی دچار سرطان کبد می‌شوند و مبتلایان به سیروز و سرطان کبد ممکن است به پیوند کبد نیاز پیدا کنند. این در حالیست که در صورت عدم درمان موثر، اغلب پس از پیوند، بیماری دوباره عود می‌کند.
هپاتیت‌های ویروسی از جمله هپاتیت C، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سلامتی در جهان هستند. هپاتیت‌های B و C، علت اصلی بیماری‌های مزمن کبدی محسوب می‌شوند که می‌توانند به سیروز، سرطان کبد و مرگ منجر شوند.
گروه‌های پرخطر برای ابتلا به هپاتیت C چه کسانی هستند؟
افراد زیر جزء افراد پرخطر برای ابتلا به این بیماری محسوب می‌شوند و باید به طور سالیانه از نظر هپاتیت C مورد غربالگری قرار گیرند:
- افرادی که مواد مخدر را به صورت غیربهداشتی تزریق می‌کنند یا سابقه تزریق مواد دارند. (درصورت استفاده از وسایل تزریق به طور مشترک)
- افراد دارای رفتار جنسی پرخطر.
- افراد با سابقه دریافت خون و فرآورده‌های خونی قبل از سال ۱۳۷۴ شمسی. (بعد از این تاریخ، در ایران تمامی اهداکنندگان خون از نظر هپاتیت سی مورد غربالگری قرار گرفته‌اند.)
- افراد زندانی یا دارای سابقه زندان
-افراد دارای سابقه خالکوبی یا حجامت
- افراد مبتلا به هموفیلی و تالاسمی
- افرادی که همودیالیز می‌شوند یا سابقه دیالیز دارند.
- افرادی که سابقه مصدومیت و مجروحیت در جنگ دارند.
- افراد دارای سابقه پیوند عضو.
- فرزندان متولد شده از مادران مبتلا به هپاتیت C.
- افرادی که با اچ. آی. وی (ویروس ایدز) زندگی می‌کنند.
- کارکنان شاغل در مراکز بهداشتی یا درمانی که سابقه تماس اتفاقی شغلی با سوزن آلوده دارند.
راه‌های انتقال بیماری هپاتیت C
خون آلوده از طریق استفاده مشترک از وسایل تزریقی آلوده شامل سرنگ و سوزن مشترک و حتی قاشق، فیلتر یا پایپ مشترک، تزریق خون یا فرآورده‌های خونی غربال نشده، خالکوبی یا تاتو و سوراخ کردن بدن با وسایل آلوده، تماس اتفاقی با سوزن و سرنگ آلوده که البته احتمال این انتقال کم است و در هر ۳۰ نفر، یک نفر ممکن است از این طریق به هپاتیت مبتلا شود، تیغ ریش‌تراشی، قیچی و ماشین اصلاح مشترک در صورت آلودگی با خون فرد مبتلا در صورتی که تمیز نشده و بلافاصله استفاده شوند، استفاده مشترک از مسواک آلوده و … از راه‌های انتقال هپاتیت C محسوب می‌شوند.
در عین حال امکان انتقال این بیماری از مادر آلوده به فرزند نیز وجود دارد. در دوران بارداری و حین زایمان در صورت ابتلای همزمان مادر به عفونت‌های ایدز و هپاتیت C، احتمال انتقال ویروس هپاتیت C به فرزند دو برابر بیشتر از حالتی است که مادر فقط به هپاتیت C مبتلا باشد.
خطر انتقال ویروس هپاتیت C در تماس جنسی محافظت نشده با فرد مبتلا به این بیماری نیز وجود دارد.
باید توجه کرد که هپاتیت C از طریق دست دادن و بوسیدن فرد مبتلا، استفاده از ظروف مشترک، معاشرت معمولی در محل کار و منزل، از راه هوا، استفاده از سرویس بهداشتی مشترک، شنا کردن در یک استخر و شیردهی منتقل نمی‌شود.
علائم بیماری هپاتیت C
هپاتیت C، در اغلب موارد هیچ علامتی ندارد و می‌تواند مثل یک سرماخوردگی ساده و معمولی بروز کند. برخی بیماران علائم عمومی عفونت ویروسی مانند خستگی، دل‌درد، درد عضلانی، تهوع و بی‌اشتهایی را نشان می‌دهند. در موارد پیشرفته، علائم نارسایی کبد شامل تورم شکم و اندام‌ها، یرقان و … بروز می‌کند. ممکن است بیمار، خارش و در مراحل پیشرفته منگی و خواب‌آلودگی داشته باشد. با پیشرفت سیروز، در مواردی فرد با خطر کما مواجه می‌شود.
تشخیص و درمان
تشخیص هپاتیت C با انجام آزمایش خون ممکن است. اگر فرد مبتلا درمان نشود، در عرض چند سال سیروز کبد ایجاد شده و در موارد شدید نارسایی کبد و سرطان کبد رخ می‌دهد. درمان این بیماری باعث می‌شود تا تکثیر ویروس در بدن متوقف شود. با داروهای فعلی، دوره درمان کوتاه‌تر و بهبودی تا ۹۵ درصد قطعی است.
توصیه هایی برای پیشگیری
- پرهیز از خالکوبی و تاتوی غیرایمن
- پرهیز از تماس جنسی غیر ایمن و استفاده از وسایل پیشگیری در تماس جنسی با شریک جدید
- پرهیز از استفاده مشترک از وسایل اصلاح، قیچی، تیغ ریش تراشی، ناخن گیر، مسواک و …
- توجه به برنامه‌های کاهش آسیب در مصرف‌کنندگان تزریقی مواد شامل پرهیز از استفاده مشترک از وسایل تزریقی.
بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، تشخیص بیماران و درمان آن، با هدف توقف گردش ویروس در جامعه، بهترین استراتژی پیشگیری از این بیماری است.
